Dudek

Dudek to bardzo charakterystycznie wyglądający, ptak wielkości niewielkiego gołębia). Na głowie ma duży, bocznie spłaszczony i bardzo ruchliwy czub. Upierzenie dorosłych dudków jest płowopomarańczowe, skrzydła pasiaste, czarno-białe (co szczególnie rzuca się w oczy w locie), ogon czarny z białym, poprzecznym pasem, czarno-białe są też zakończenia najdłuższych piór w czubie. Dziób ciemny, cienki, długi, i zagięty ku dołowi. Młode ptaki są niemal kopią starszych osobników, różniąc się jedynie mniej kontrastowymi barwami oraz mniejszym czubkiem. U ptaków brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, jednak barwy samicy są nieco bardziej stonowane.
Lot Dudka jest falisty, z krótkimi ślizgami, często nisko nad ziemią, z charakterystycznym zamykaniem szerokich, zaokrąglonych skrzydeł. Na ziemi, na której jest bardzo często spotykany, przemieszcza się żwawo i zrywami, podobnie jak Szpak.

Jak rozpoznać Dudka po głosie?

Monotonne niskie „du-du-du”, słyszane również jako „ududud” (lub przypominające odległe szczekanie psa „hup-hup-hup”),– stąd i nazwa Dudek (oraz podobnie brzmiące nazwy w większości innych języków). Gdy ptak jest zaniepokojony i podekscytowany wydaje wysokie, hałaśliwe „sziir”. Jeszcze inne głosy usłyszymy podczas godów oraz karmienia piskląt – będą to suche i warkotliwe „czerrrr”.

Dudki są gatunkiem wędrownym. Do Polski przylatują w kwietniu, natomiast odlatują we wrześniu lub październiku. Zimują w Afryce.
U nas zasiedlają przede wszystkim doliny rzeczne i skraje lasów ze starymi, dziuplastymi drzewami w pobliżu pastwisk, łąk i pól. Chętnie osiadają przy polnych drogach, czasami spotkamy je choćby w środku wsi, unikają jednak zwartej zabudowy, podobnie jak zwartych lasów. Gniazdo zakładają w dziuplach, norach, pod kamieniami, wykrotami, w odpowiednio dużych skrzynkach lęgowych.

Gniazdo Dudków wyściełane jest bardzo skromnie – suchą trawą lub liśćmi, częściej bez wyściółki. Pod koniec kwietnia lub w maju samica składa od 5 do 7 zielonkawych lub brązowawych jaj, po czym samodzielnie je wysiaduje, podczas gdy samiec przynosi jej pożywienie do gniazda. Kiedy pisklęta przychodzą na świat po 17 – 18 dniach, są pokryte białym puchem i całkowicie ślepe. Po czterech tygodniach spędzonych pod opieką rodziców młode opuszczają gniazdo, jednak jeszcze przez kolejny miesiąc przebywają razem z rodzicami. Dojrzałość płciową osiągają w wieku dwóch lat.
Ponieważ gniazda Dudków często znajdują się niezbyt wysoko nad ziemią (albo tuż pod nią) i w związku z tym pisklęta narażone są na ataki drapieżników, obrały one specyficzną taktykę obronną. W niebezpieczeństwie wystrzykują z gruczołu kuprowego mazistą, cuchnącą padliną ciecz, którą razem z kałem wystrzykują w kierunku wroga, syczą jak węże i dotkliwie dziobią
Dudki dużo czasu spędzają na ziemi, a do żerowania potrzebują niskiej trawy lub odsłoniętej gleby. Pożywienie stanowią dla nich przede wszystkim większe owady takie jak pasikoniki, chrabąszcze, turkucie, które za pomocą długiego dzioba wyciąga z ziemi. Często w sąsiedztwie ludzi, są jednak bardzo ostrożne i trzymają się na dystans. W razie zaskoczenia przez latającego drapieżnika dorosłe Dudki przywierają do ziemi, szeroko rozkładają skrzydła i ogon i kręcą głową z nastroszonym czubem chcąc w ten sposób zmylić przeciwnika.